Związek między nietolerancją glutenu a zdrowiem układu rozrodczego
Kiedy myślisz o skutkach celiakii, prawdopodobnie przychodzi Ci na myśl układ trawienny, a konkretnie jelita. Objawy celiakii mogą jednak występować na wiele różnych sposobów, w tym także w odniesieniu do zdrowia reprodukcyjnego. Na przykład, w przypadku niezdiagnozowanej i/lub nieleczonej celiakii, istnieje większe prawdopodobieństwo wystąpienia niepłodności. Choć badania są ograniczone, a ich wyniki niejednoznaczne, oto dlaczego i w jaki sposób nietolerancja glutenu może wpływać na płodność.
Spożywanie glutenu przez osoby z celiakią może wpływać na zdrowie reprodukcyjne na dwa konkretne sposoby: 1) niedobór składników odżywczych spowodowany uszkodzeniem jelit; 2) procesy autoimmunologiczne i zapalne, które mogą wpływać na proces reprodukcji.
Przyjrzyjmy się bliżej temu, w jaki sposób nieleczona celiakia może wpływać na zdrowie reprodukcyjne.
Gluten a zdrowie reprodukcyjne kobiet
Celiakia wydaje się mieć potencjalny wpływ na zdrowie reprodukcyjne na wczesnym etapie rozwoju kobiety. W artykule z 2010 r. zatytułowanym "Reproductive changes associated with celiacdisease", opublikowanym w World Journal of Gastroenterology, przedstawiono wyniki kilku badań nad płodnością. Wykazały one, że niektóre kobiety z niezdiagnozowaną i nieleczoną celiakią zaczęły później miesiączkować lub doświadczyły amenorrhea, czyli braku miesiączki. Celiakia była również związana z wczesną menopauzą.
W jednej z analiz wielu badań stwierdzono, że kobiety z niepłodnością mają 3,5-krotnie większe szanse na to, że również zachorują na celiakię, a kobiety z "niewyjaśnioną niepłodnością" mają 6-krotnie większe szanse na to, że zachorują na nieleczoną celiakię.
Chociaż istnieje więcej badań dotyczących płodności kobiet i celiakii niż płodności mężczyzn, niektóre z dotychczasowych badań wykazują pewien związek między chorobą autoimmunologiczną a niepłodnością zarówno kobiet, jak i mężczyzn (więcej informacji na ten temat znajduje się w części Gluten a zdrowie reprodukcyjne mężczyzn poniżej).
Gluten a ciąża
Niektóre badania wykazały, że niezdiagnozowana celiakia i związana z nią odpowiedź autoimmunologiczna mogą prowadzić do trudności z zajściem w ciążę, nawracających poronień, a jeśli ciąża zostanie donoszona do końca, do przedwczesnych porodów i niskiej masy urodzeniowej dziecka.
W przeglądzie z 2016 r. wskazano, że nawet 50% kobiet z nieleczoną celiakią doświadczyło co najmniej jednego poronienia lub złego wyniku ciąży. W badaniu przeprowadzonym w 2018 r. w Danii obejmujące ponad 12 500 kobiet wykazało, że u tych, które miały niezdiagnozowaną celiakię, występowało zwiększone ryzyko poronienia.
W niektórych przypadkach przejście na dietę bezglutenową rozwiązywało problemy z płodnością u kobiet. W tych przypadkach, w których nie przyniosło to efektu, w grę mogły wchodzić inne niezdiagnozowane zaburzenia lub problemy zdrowotne. TBadanie przeprowadzone w 2018 r. wykazało, że u kobiet z celiakią, które zostały zdiagnozowane i leczone, nie odnotowano wyższego wskaźnika utraty ciąży.
W naszym artykule Ciąża i celiakiaprzedstawiliśmy niektóre składniki odżywcze ważne dla utrzymania zdrowej ciąży: żelazo, kwas foliowy i kwasy tłuszczowe omega 3. Niezdiagnozowana celiakia może zaburzać prawidłowe wchłanianie tych kluczowych składników odżywczych, niezależnie od ciąży. W czasie ciąży celiakia i związane z nią niedobory składników odżywczych mogą mieć wpływ na łożysko i płód.
Osoby z nadwrażliwością na gluten i osoby z celiakią mogą doświadczać podobnych objawów, ale istnieje bardzo mało badań na temat wpływu nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten (NCGS) na płodność.
Gluten a zdrowie reprodukcyjne mężczyzn
Kobiety nie są jedynymi osobami, na których płodność potencjalnie wpływa nieleczona celiakia. Chociaż badania dotyczące zdrowia reprodukcyjnego mężczyzn i glutenu są ograniczone, naukowcy teoretyzują, że niezdiagnozowana lub nieleczona celiakia może wpływać na płodność mężczyzn poprzez jeden lub oba mechanizmy, które wpływają na płodność kobiet: zmniejszone wchłanianie składników odżywczych oraz zapalne aspekty procesu autoimmunologicznego w celiakii.
W ograniczonych badaniach zaobserwowano u pacjentów z celiakią zaburzenia czynności gonad - gruczołów płciowych, w których wytwarzane są plemniki. Nietolerancja glutenu może wpływać na tworzenie i ruch plemników (morfologię i ruchliwość), a także na liczbę plemników. W jednym z badań, po zdiagnozowaniu u mężczyzn celiakii, przejście na dietę bezglutenową poprawiło stan i liczbę plemników, ale nie miało wpływu na ich ruchliwość.
W innym badaniu przeprowadzonym na ponad 7000 mężczyzn z celiakią wykazało, że mężczyźni z celiakią wydają się mieć normalne wskaźniki płodności, zarówno przed, jak i po postawieniu diagnozy.
Chociaż obecnie nie ma ostatecznej odpowiedzi na temat związku między celiakią a płodnością, istniejące badania, traktowane jako całość, wskazują, że przynajmniej w niektórych przypadkach celiakia może być czynnikiem przyczyniającym się do niepłodności.
Postawienie diagnozy i przejście na dietę bezglutenową
Jeśli doświadczasz problemów związanych ze zdrowiem reprodukcyjnym, w tym niepłodności, możesz chcieć przebadać się pod kątem celiakii, zwłaszcza jeśli w twojej rodzinie występowały przypadki celiakii lub innych zaburzeń autoimmunologicznych. Jeśli uważasz, że możesz być kandydatem do badania w kierunku celiakii, porozmawiaj z lekarzem. Jeśli u pacjentki zdiagnozowano celiakię i ściśle przestrzega ona diety bezglutenowej, może ona zauważyć pozytywne zmiany w swoim zdrowiu reprodukcyjnym.